Mount Herzl: waar Israël zijn toekomst begraaft

Al sinds de heroprichting van Israël worden haar soldaten en politieagenten begraven op Mount Herzl, de nationale begraafplaats. Hier vinden ook slachtoffers van terreur hun rustplaats en wordt elk jaar op Yom Hazikaron de belangrijkste herdenkingsplechtigheid gehouden.

Loop je door de poort, dan voel je het meteen: dit is geen gewone begraafplaats zoals wij die kennen. Geen stille, verlaten plek waar eens per jaar een bloemetje wordt neergelegd. Mount Herzl is een levende plek van verdriet, trots en herinnering. Hier liggen de kinderen van Israël begraven: jongens van achttien, negentien, begin of midden twintig, sommigen al vader van een dreumes die nooit zal weten hoe papa’s stem klonk.

De graven liggen in strakke militaire rijen, alsof de discipline nooit ophoudt. Maar ertussen: honderden bloemen, foto’s, briefjes en ontelbare steentjes. Families en vrienden zitten hele dagen op klapstoeltjes, praten, huilen, delen lief en leed met wie er niet meer is. Het is rauw, intiem en groots. Hier ligt de prijs van dit land in steen gebeiteld.

Ik loop tussen de rijen graven en blijf staan bij twee jongens die op stoeltjes zitten, vlak naast een graf. Ze kunnen niet ouder zijn dan een jaar of twintig. Ze kijken op, vragen waar we vandaan komen. “Netherlands,” zeg ik. Hun ogen worden groot, een mengeling van verbazing en een warme glimlach. Ik en iemand uit de groep vragen voorzichtig of ze iets willen vertellen. “Dit is mijn broer,” zegt de een zacht. “Hij is gesneuveld terwijl hij de bevolking beschermde.” De ander knikt. “Mijn neef.” Ze komen hier meerdere keren per week, vertellen ze. Soms lezen ze hardop voor, soms drinken ze gewoon een blikje cola samen met hem. Alsof hij er nog bij is.

Een stuk verder sta ik stil bij een ander graf. Op de foto boven het graf zie ik een jongen die wegkijkt van de camera, een alledaags, vriendelijk gezicht. Alsof hij elk moment “hoi” zou kunnen zeggen. Op het graf liggen rijtjes steentjes, wat waxinelichtjes, een paar foto’s en een vaas met verse bloemen die duidelijk elke paar dagen worden vervangen.

Terwijl ik daar sta en probeer te bedenken wie hij geweest zou kunnen zijn, zie ik iets verderop drie mannen aan een klein tafeltje zitten. Ze staren stil voor zich uit. Een van hen staat op, loopt aarzelend naar me toe. Lang haar, begin vijftig. Hij kijkt naar mij, dan naar het graf, en zegt in het Engels, met een stem die breekt: “This is my son.”

Meer hoeft hij niet te zeggen. De tranen springen me in de ogen. Ik doe een stap naar voren en omhels hem. Tien seconden lang staan we daar, twee vreemden bij het graf van zijn kind. Daarna zeg ik, zo goed als ik kan, hoe erg ik het vind en dat ik me niet eens kan voorstellen wat hij doormaakt. Hij knikt alleen, zijn ogen vol tranen. Ik vraag of hij misschien iets over zijn zoon wil vertellen. Hij legt heel even zijn hand op mijn arm, knijpt zachtjes, alsof hij wil zeggen: bedankt dat je het vraagt, maar ik kan het nu niet.

Dan draait hij zich om en loopt langzaam terug naar de twee andere mannen. Hij gaat weer zitten, staart voor zich uit, precies zoals daarvoor. En ik blijf achter bij het graf van een jongen die ik nooit heb gekend, maar die ik nooit meer zal vergeten.

Ik loop verder tussen de rijen en het is vooral de immensiteit die je raakt. Je ziet het in één oogopslag: een land dat al 75 jaar vecht om te mogen bestaan, begraaft hier tegelijkertijd zijn toekomst.

Elke steen draagt een naam van iemand die viel tijdens de Israelische onafhankelijkheid 1948, de Suez-oorlog, de Zesdaagse Oorlog, Jom Kipoer oorlog, de Intifada’s, Libanon oorlogen of in een van de Gaza-oorlogen van 2008, 2012, 2014, 2021 en de oorlog die in 2023 begon en nog steeds niet voorbij is. Geen decennium zonder oorlog. Geen tien jaar zonder verse graven..

Er is hier geen grote les, geen mooie slotzin. Alleen dit: als je ooit denkt dat vrijheid gratis is, kom dan hier. Loop tussen de rijen. Lees de leeftijden.

Kijk naar de foto’s van jonge mensen die nog nooit een huis kochten, nooit vader of moeder werden, nooit grijs. Of naar de jonge vaders en moeders waarvan de kinderen zonder ouder verder moeten leven.

Mount Herzl is geen toeristische attractie. Het is een open zenuw van een volk. En toch staan er bloemen. Overal bloemen. Vers, elke dag weer. Want hier huilen ze, en daarna planten ze iets nieuws.

Shalom, jullie zijn niet vergeten.